ارائه ­دهنده:
  میثم احمدی 

استاد راهمنا

دکتر محمدرضا جاهد مطلق

دکتر عادل ترکمان رحمانی

هیات داوران:

 دکتر مزینی

 دکتر مینایی

 دکتر طالب‌پور

 دکتر ناظرفرد


 زمان 30 اذر  ماه 1404

  ساعت: 17:00
 

مکان: سالن دفاعیه طبقه سوم دانشکده مهندسی کامپیوتر
 

چکیده

ارشد شتابان سامانه‌های هوشمند مبتنی بر عامل‌ها و توانمندی‌های ناشی از آن، تعامل انسان و رایانه در حال حرکت از الگوی «ابزارمحور» به «عامل‌محور» است. با این حال، فاصله‌ای چشمگیر میان قدرت محاسباتی سامانه‌های زیرین (نظیر مدل‌های زبانی بزرگ) و لایه‌ی رویین تعامل باقی مانده است. سامانه‌های موجود، اغلب انسان را وادار می‌کنند که خود را با منطق ماشین تطبیق دهد ، که این امر به گسستگی تجربه ، افزایش بار شناختی و تنش فناوری  منجر می‌شود. نیاز اصلی پژوهش حاضر، ارائه‌ی یک چارچوب طراحی است که بتواند اصول هوشمندی انسان‌محور را به‌طور ساختارمند از سطح تحلیل نیازهای انسانی (شامل ملاحظات شناختی، عاطفی و ارزشی) تا طراحی و پیاده‌سازی معماری عامل‌ها ترجمه کند.هدف اصلی این رساله، تدوین و ارزیابی یک چارچوب طراحی تعامل انسان و عامل  بر پایه‌ی الگوی معماری «ذهن–بدن–عامل» است. این چارچوب با الهام از معماری‌های شناختی و مراتب نفس در فلسفه‌ی اسلامی ، عامل هوشمند را نه یک جعبه‌ی سیاه، بلکه یک شریک شناختی دارای حافظه، توجه، فراشناخت و مدل کاربر در نظر می‌گیرد. برای پرداختن به حل مسئله، چارچوب پیشنهادی معماری دو لایه‌ای را تعریف می‌کند: بدن عامل، که مسئول تمامی تعاملات حسی–حرکتی با محیط و تولید پویا و خودکار رابط کاربری است ؛ و ذهن عامل، که وظیفه‌ی استدلال سطح بالا، نظارت بر عملکرد و یادگیری تدریجی علایق و ترجیحات مخاطب را بر عهده دارد. همچنین برای مدل‌کردن ابهام و وابستگی‌های زمینه‌ای در استدلال، یک مدل نوروسیمبولیک مبتنی بر منطق کوانتومی در لایه‌ی ذهن پیشنهاد شده است. دستاورد عملی این چارچوب از طریق پیاده‌سازی و ارزیابی در دو محیط حساس، سنجیده شد: خبرخوان هوشمند و دستیار شناختی در محیط آینده‌پژوهی دفاعی نتایج آزمایش‌ها شواهدی مبنی بر قابلیت‌های زیر را تأیید کرد: افزایش تفسیرپذیری رفتار عامل، کاهش بار شناختی کاربر از طریق مدیریت پویا و خودکار رابط ، و امکان تعمیم‌پذیری منطق تعاملی عامل به دامنه‌های جدیداین چارچوب در نهایت، به جایگزینی انسان، سامانه‌ها و عامل‌ها را در خدمت ارتقاء فرآیند تفکر، استنباط و خلاقیت انسانی قرار می‌دهد.

 

: Abstract

A Conceptual Framework for User Interaction Design Aimed at Enhancing User Inference

The accelerating growth of intelligent systems based on agents and their associated capabilities is driving Human-Computer Interaction (HCI) to transition from a "tool-centric" paradigm to an "agent-centric" one. However, a significant gap remains between the vast computational power of underlying systems (such as large language models) and the superficial, disjointed, and exhausting nature of the user's interactive experience. Existing systems often force the human user to adapt to the machine's logic, which leads to fragmented experiences, increased cognitive load, and technological stress.
The core need of this research is to present a design framework that can structurally translate the principles of Human-Centered Intelligence from the analysis of human needs (including cognitive, emotional, and value-based considerations) to the design and implementation architecture of intelligent agents. The primary goal of this dissertation is to develop and evaluate a Human-Agent Interaction Design Framework (H-AI-D) based on the "Mind–Body" architecture. Drawing inspiration from cognitive architectures and the classical philosophical tradition, this framework models the intelligent agent not as a black box, but as a cognitive partner possessing memory, attention, metacognition, and a user model.
To address the problem, the proposed framework defines a dual-layered architecture: the Agent Body, a general, flexible, and learning layer responsible for all sensory-motor interactions with the environment and the dynamic, automated generation of the user interface; and the Agent Mind, the cognitive layer tasked with high-level reasoning, performance monitoring, and the gradual learning of the user's interests and preferences.
 Furthermore, to model the ambiguity and contextual dependencies inherent in reasoning, a Neuro-Symbolic Quantum Logic Model is proposed for the Mind layer. The practical achievement of this framework was assessed through implementation and evaluation in two sensitive domains: an Intelligent News Reader and a Cognitive Assistant in a Defense Foresight Workspace. The experimental results provided evidence for the framework's capabilities, including: enhanced interpretability of the agent's behavior, reduction of user cognitive load through dynamic and automated interface management, and the generalizability of the interactive logic to new domains. Ultimately, instead of replacing humans, this framework places agents and systems in service of enhancing human thought processes, inference, and creativity.